Haworsja jest sukulentem należącym do rodziny roślin złotogłowowatych. Można ją kupić w Polsce w kilku odmianach. W tym wpisie chciałabym się przyjrzeć kilku z nich i omówić jak dbać o haworsję, jak ją podlewać i jak przesadzać.
Haworsja pochodzi z Południowej Afryki i gości w naszych domach coraz częściej. Swoją nazwę zawdzięcza botanikowi Adrianowi Hardy Hawortha.
Ten mały sukulent zachwyca swoich właścicieli wspaniałym kształtem liści, których wygląd jest niespotykany w naszej strefie klimatycznej. W przeciwieństwie do większości roślin, które mamy okazję oglądać od dziecka, haworsja przypomina kwiat, który nieustannie się otwiera niczym pączek zielonych liści.
Ta wspaniała roślina bardzo dobrze radzi sobie w Polskich domach, jest łatwa w uprawie i dosyć często kwitnie w zróżnicowanych warunkach.
Ale jak wspomniałam wcześniej to nie kwiaty zachwycają miłośników haworsji a wspaniałe liście.
No więc zaczynamy podróż w kierunku poznania haworsji 🙂
Podstawowe informacje
Haworsja to wspaniały sukulent, który ma bardzo atrakcyjne liście ułożone w kształcie rozety.
Generalnie haworsje są dosyć łatwe w utrzymaniu. Potrzebują jasnego miejsca, przepuszczalnej ziemi i rzadkiego ale obfitego podlewania.
Jeśli zastosujesz te same zabiegi co w przypadku aloesu czy eszewerii to na pewno będziesz się cieszyć tą wspaniałą rośliną.
| Nazwa botaniczna | Haworsja (haworthia) |
| Rozmiary | Dojrzałe rośliny potrafią osiągać wielkość 20cm ale zależy to od konkretnego gatunku |
| Najlepsze miejsce | Częściowo nasłonecznione. Jasne. |
| Ziemia | Przepuszczalna. Najlepiej piaszczysta |
| Pochodzenie | Południowa Afryka |
| Toksyczność | Generalnie nietoksyczna dla zwierząt i ludzi |
Historia haworsji jest dosyć ciekawa. W okolicach roku 1700 haworsja była grupowana jak odmiana aloesu. Nazwa haworsja została użyta po raz pierwszy w 1809 roku przez Henry’ego Auguste Duvala ku czci angielskiego botanika Adriana Hardy Haworth’a.
W 1976 roku został wydany przewodnik M.B.Bayer’a „Haworthia handbook”, który stanowił kulminację 7 lat prac i opisywał około 67 gatunków haworsji, które były badane w jednym regionie geograficznym.
Kolejne wydanie tej książki wydane w 1982 roku pod tytułem „New haworthia Handbook” zawierała 68 gatunków haworsji, które zostały rozpoznane i opisane.
Odmiany haworsji
Tak jak wspominałam wcześniej haworsja występuje w kilku odmianach, które można zdobyć w Polsce.
Jedną z najpopularniejszych jest haworsja pasiasta, którą można kupić praktycznie w każdym sklepie ogrodniczym. Bardzo ładnie pasuje do wszystkich minimalistycznych wnętrz.
Poza haworsją pasiastą dosyć często można również spotkać haworsję cooperi, która należy do moich ulubionych sukulentów. Z tego co udało mi się wyczytać w książkach na temat sukulentów haworsją nazywamy łącznie około 42 gatunków.
Jeden wpis to za mało żeby omówić je wszystkie zresztą nie ma takiej potrzeby. Zamiast tego pokażę Ci kilka z rodzajów haworsji, które lubię najbardziej.
Haworsja pasiasta
Nazwa naukowa: Haworthia fasciata
Haworsja pasiasta podobnie jak eszeweria, jest dosyć łatwa w uprawie i podobnie jak większość sukulentów nie wymaga specjalnych zabiegów aby utrzymać ją przy życiu.
Ma charakterystyczne zielone liście z białymi pasami, przez które jest czasami nazywana „zebra plant” (roślina zebra).
Haworsja pasiasta jest idealnym sukulentem dla początkujących miłośników tego gatunku. Nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów ale trzeba pamiętać żeby korzenie haworsji nigdy nie stały w wodzie.
Podobnie jak większość sukulentów jest bardzo wrażliwa na nadmiar wody i podlewając ją zbyt często możesz doprowadzić korzenie do gnicia. Jeśli ten proces się zacznie to bardzo trudno jest go odwrócić dlatego zawsze sprawdzaj czy ziemia jest sucha przed podlewaniem.
Haworsję pasiastą można sadzić praktycznie w każdej doniczce pod warunkiem, że ma otwory drenażowe.
Moją ulubioną doniczką dla haworsji pasiastej jest ceramiczna doniczka w kolorze białym, który wspaniale wygląda w kompozycji z białymi paskami na liściach haworsji.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat haworsji pasiastej to zapraszam do artykułu, w którym podaję więcej szczegółów:
Ale nie tylko haworsja pasiasta jest piękna 🙂
Haworsja cooperi
Haworsja cooperi to moja ulubiona odmiana haworsji.
Ma wspaniałe liście, przez które przechodzą promienie słoneczne. Robi to niesamowite wrażenie i mam nadzieję, że zdjęcie powyżej oddaje ten wspaniały efekt.
Liście haworsji cooperi rosną w kształcie rozety i wyrastając z wnętrza tworzą coś na wzór zielonego kwiatu.
Muszę się przyznać, że to był mój pierwszy sukulent, który kupiłam w sklepie ogrodniczym.
I to była miłość od pierwszego wejrzenia 🙂
Uwielbiam te wspaniałe grube liście, przez które częściowo przelatują promienie słoneczne.
Stoi u mnie w kuchni na oknie i patrzę na nią codziennie rano. Przesadzałam ją już kilka razy i wspaniale mi się odwdzięczyła cudownymi odrostami, które dały początek nowym roślinom.
Bardzo lubię w haworsji cooperi, że mówi mi kiedy należy ją podlewać. Ze względu na wygląd liści mogę bardzo łatwo zobaczyć kiedy zaczyna zużywać wodę, którą w nich magazynuje. Liście haworsji cooperi robią się wtedy pomarszczone i wyglądają jakby ktoś wycisnął z nich sok.
Wystarczy jedno obfite podlewanie i haworsja cooperi wraca do życia i znów wygląda jak nowa.
Polecam szczególnie wszystkim początkującym miłośnikom sukulentów.
Haworsja cooperi bardzo ciekawie wygląda nie tylko w doniczce ale również w naturalnych warunkach. Rośnie wtedy wrośnięta w suchą trawę i tylko czasami w pełni otwiera się na świat.
W Afryce często można znaleźć haworsję cooperi w cieniu kamieni, które chronią ją przed słońcem.
Jeśli chodzi o jej rozmiary to rośnie do około 5cm ale rozmiar nie ma dużego znaczenia. Dla mnie jest wspaniała taka jaka jest.
Haworcja cooperi lubi jasne pomieszczenia ale nie przepada za bezpośrednimi promieniami światła dlatego musisz wybrać dla niej odpowiednie miejsce.
Dobrze sprawdzi się parapet z oknem na zachód lub wschód gdzie będzie bezpośrednio oświetlona przez ograniczony czas tn. maks trzy do czterech godzin.
Ta odmiana haworsji bardzo dobrze rośnie w domach czy mieszkaniach. Jeśli chodzi o temperaturę otoczenia dla tej odmiany to zniesie nawet temperatury niższe niż 10st.C ale lepiej nie ryzykować przechowywania jej w miejscach z taką temperaturą.
W temperaturze poniżej czterech stopni Celsjusza nastąpią uszkodzenia liści o czym warto pamiętać podczas transportu albo zamawiania roślin z dostawą kuriera.
W internecie można znaleźć wiele firm, które oferują sukulenty z dostawą pocztą ale bądźmy rozsądni jeśli chodzi o termin zamawiania. Zima nie jest najlepszym okresem na transport takich roślin.
Haworsja wąskolistna
Nazwa naukowa: Haworthia attenuata
Ta odmiana haworsji ma odrobinę inny kształt niż dwa poprzednie sukulenty, które opisałam.
Przypomina haworsję pasiastą, ponieważ ma podobne liście z białymi prążkami z tą jednak różnicą, że haworsja wąskolistna ma bardziej wydłużone liście.
Wyglądają trochę jakby były rozciągnięte.
Niestety nie mam tego okazu u siebie dlatego nie mogę tu umieścić zdjęcia ale „poluję” już na niego i jak tylko zakupię to natychmiast zaktualizuję ten artykuł 🙂
Wiem, że tych kilka gatunków haworsji to nie wszystko ale dla mnie te są najważniejsze. Może w kolejnych wpisach omówię następne odmiany a jest ich dosyć sporo.
Teraz zobaczmy jednak jak uprawiać haworsję w domu.
Jak uprawiać haworsję?
Haworsja w uprawie nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów aby utrzymać ją w świetnej formie.
Szukając miejsca dla haworsji możesz wybrać południowe, dobrze oświetlone okno pod warunkiem, że masz firanki, które rozproszą promienie słoneczne. Haworsja uwielbia duże ilości światła ale nie powinna być zbyt długo wystawiona na bezpośrednie słońce.
Uprawę można rozpocząć od jednej sztuki, która z czasem wypuści kolejne odnogi. Wtedy będzie najlepszy czas żeby przesadzić haworsję i rozsadzić nowe szczepy do nowych doniczek.
W ten sposób można założyć własną plantację haworsji 🙂
Haworsja nie należy do wymagających sukulentów. Można ją łatwo utrzymać w świetnej formie jeśli zadba się o kilka podstawowych elementów:
- miejsce – oświetlone z właściwą temperaturą
- przepuszczalna ziemia (odpowiednia mieszanka)
- odpowiednia doniczka z drenażem
- podlewanie dopiero kiedy ziemia jest całkowicie sucha
jeśli zapewnisz te warunki haworsji to będziesz się cieszyć wspaniałymi kwiatami, które możesz zobaczyć na jednym z moich zdjęć w tym artykule. Ostrość może nie jest idealna ale widać ten uroczy kwiatek, który wyrósł na sterczącym pędzie 🙂
Uwielbiam to …
Jak dbać o haworsję?
W poprzednim wpisie pisałam jak dbać o aloes i muszę przyznać, że w przypadku haworsji należy zwrócić uwagę dokładnie na te same rzeczy.
Dbając o swoją haworsję musisz zwrócić uwagę na to jakie warunki zapewniasz jej do prawidłowego wzrostu.
Wszystkie rośliny potrzebują odpowiednich warunków dla swojego gatunku i nie ma jednej metody na różne gatunki.
Haworsja nie jest wyjątkiem dlatego zwróć uwagę na następujące elementy.
Zadbaj o odpowiednią ilość światła
Uprawa haworsji jest dosyć łatwa pod warunkiem, że pamiętasz, że haworsje są sukulentami.
Stereotypowy obraz sukulentów to środek pustyni, pełne słońce, 40 stopni w cieniu i jeden kaktus stojący niewzruszenie przez dziesiątki lat 🙂
Niestety w przypadku większości małych sukulentów jak haworsja takie warunki doprowadzą do śmierci rośliny szybciej niż mogłoby się to wydawać.
Dużym kaktusom dużo łatwiej znieść tak trudne warunki chociażby ze względu na ilość wody, która jest zmagazynowana wewnątrz nich.
Haworsja podobnie jak inne małe sukulenty źle znosi długie, bezpośrednie nasłonecznienie. W wielu książkach można zobaczyć haworsję w cieku głazów co prawdopodobnie przyczyniło się do tego, że roślina ta dużo lepiej znosi słabsze nasłonecznienie niż inne sukulenty.
Haworsje bardzo dobrze radzą sobie w szklarniach i ogrodach zimowych ale nie każdy ma do nich dostęp. Jeśli należysz do tych szczęśliwców to pamiętaj żeby nie zostawiać jej w bezpośrednim słońcu na zbyt długo. Kilka godzin dziennie w zupełności wystarczy.
Temperatura
Niektóre rodzaje haworsji potrafią przetrwać kilka stopni mrozu przez krótki czas ale lepiej nie ryzykować.
Haworsje najlepiej czują się w temperaturze pomiędzy 25-32 st. C. Są to temperatury o kilka stopni wyższe niż większość domów w Polsce ale z drugiej strony haworsje szybko się adaptują do trudnych warunków więc powinny sobie poradzić.
Jeśli planujesz transport to zadbać o odpowiednie zapakowanie haworsji, ponieważ nawet podmuch zimnego powietrza może uszkodzić liście, które prawie natychmiast zmienią kolor i uschną.
Jak podlewać haworsję?
W czasie wzrostu podlewaj haworsję dokładnie i cierpliwie czekaj do kolejnego podlewania aż ziemia przeschnie.
Jeśli zastanawiasz kiedy jest najlepszy moment żeby podlewać haworsję to najlepiej dotknij ziemi palcem. Jeśli wyczujesz, że ziemia jest wilgotna to zdecydowanie musisz jeszcze odczekać.
Ziemia powinna być całkowicie sucha podczas podlewania.
Pamiętaj, że sukulenty pochodzą głównie z Afryki i żyją tam w warunkach pozbawionych dużej ilości wody. Dlatego magazynują wodę w swoich liściach. Dlatego też są tak urocze.
Jaka ziemia dla haworsji?
Przed przesadzeniem zwróć uwagę jaka ziemia jest najlepsza dla haworsji.
Powinna być dobrze przepuszczalna tzn. mieć dużo elementów nieorganicznych jak styropian, pokruszona cegła, keramzyt itd.
Stosując taką mieszankę ziemi zapewnisz haworsji warunki zbliżone do naturalnych i nawet jeśli wlejesz zbyt dużo wody to po prostu przeleci przez ziemię.
Możesz kupić gotowy miks do kaktusów i sukulentów ale z mojego doświadczenia wiem, że taka ziemia jest za bardzo zbita i zbyt mocno utrzymuje wilgoć.
Jest dobra dla młodych roślin, którym pomaga wysoka zawartość nawozów ale zdecydowanie odradzam używanie gotowych mieszanek do starszych sukulentów.
Przez starsze mam tu na myśli kilkuletnie haworsje, które wymagają przesadzenia z doniczek, w których zostały kupione w sklepie.
Rozmnażanie haworsji
Rozmnażanie haworsji nie jest skomplikowane.
Najpierw musisz zaczekać aż haworsja wypuści odrosty.
Następnie, kiedy ziemia odpowiednio przeschnie delikatnie wyjmij haworsję z doniczki i obluzuj ziemię.
Będzie dosyć mocno zbita dlatego należy to zrobić bardzo delikatnie żeby nie uszkodzić korzeni.
Na zdjęciu powyżej możesz zobaczyć jak wygląda haworsja pasiasta podczas przesadzania. Po wyjęciu i obluzowaniu ziemi delikatnie oderwij odrost od podstawy haworsji.
Wymaga to odrobiny wprawy ale jeśli ziemia jest dobrze obluzowana i korzenie nie zostały uszkodzone to haworsja powinna się przyjąć.
Więcej szczegółów jak rozmnażać haworsję znajdziesz w moim kolejnym wpisie.
Jak ukorzenić haworsję?
Niektóre rośliny jak na przykład tuje wymagają ukorzeniacza żeby się przyjęły. Wynika to z faktu, że rozmnażamy je urywając gałązkę, którą umieszczamy w ukorzeniaczu.
Mam tu na myśli specjalistyczny środek chemiczny jak Rhizopon lub inny o podobnym składzie czy działaniu.
Rozmnażając haworsję lub inne sukulenty dotychczas nigdy nie stosowałam ukorzeniacza ale jeśli zdecydujesz się go używać to koniecznie sprawdź jego przeznaczenie. Na rynku dostępne są nie tylko ukorzeniacze w płynie czy sypkie ale również przeznaczone do konkretnych gatunków roślin.
Jeśli masz wątpliwości czy dany ukorzeniacz nadaje się do twojej haworsji to poradź się lokalnego sprzedawcy w sklepie ogrodniczym. Z reguły takie osoby mają większe doświadczenie praktyczne niż sprzedawcy z Castoramy.
A kiedy już rozmnożysz swoją haworsję to będziesz się cieszyć swoimi własnymi sadzonkami.
Haworsja – sadzonki w domu
Kiedy już przesadzisz swoją haworsję będziesz się cieszyć wspaniałymi sadzonkami, o które koniecznie trzeba odpowiednio zadbać.
Pamiętaj o regularnym podlewaniu i odpowiednim nasłonecznieniu. Podlewać możesz za pomocą zraszacza i to jest właściwie jedyny moment, kiedy jest on przydatny do podlewania sukulentów. Odradzam jego stosowanie do większych roślin, ponieważ opryskując roślinę oblewamy liście wodą co może powodować choroby liści.
Zadbaj również o nawożenie, które jest tak ważne w początkowej fazie wzrostu rośliny.
Jeśli została zastosowana gotowa mieszanka ziemi do kaktusów i sukulentów to najczęściej jest już z nawozem dlatego uwzględnij to przy obliczaniu dawkowania nawozu.
Najczęściej spotykane choroby
Haworsja należy do sukulentów, które są dosyć odporne na większość chorób, które dotykają inne rośliny doniczkowe.
Najczęstszym problemem są gnijące korzenie. Choroba ta spowodowana jest przez zbyt obfite podlewanie dlatego tak ważne jest odpowiednie dawkowanie wody.
Problem z korzeniami może powodować również ziemia i nawozy dlatego należy je stosować z umiarem. Ja stosuję dawki mniejsze niż podają producenci, ponieważ sukulenty są przyzwyczajone do jałowych warunków. Poradzą sobie 🙂
Innym problemem, który jest spotykany nawet w mieszkaniach są wełnowce. Te małe szkodniki, które żerują na roślinach bywają czasami trudne do zwalczenia. Do walki z nimi przydadzą się różne środki chemiczne, które można kupić w Castoramie lub sklepie ogrodniczym.
Należy jest stosować zgodnie z przeznaczeniem obserwując przy okazji jak reaguje roślina, ponieważ niektóre środki chemiczne mogą zawierać substancje niekorzystne dla tego gatunku.
Najlepiej poradzić się kogoś w sklepie ogrodniczym.
Haworsja a aloes – różnice i podobieństwa
Haworsja i aloes są ze sobą dosyć często mylone.
No i nie ma się co dziwić, ponieważ obydwa gatunki występują w tak wielu odmianach, że łatwo się w tym wszystkim pogubić.
Podobieństwa
Jeśli nie wiesz dokładnie na co zwracać uwagę to odróżnienie niektórych przedstawicieli obydwu gatunków może być bardzo trudne.
Podobieństwa haworsji i aloesu są następujące:
- w zależności od rodzaju występują w bardzo podobnych kolorach tzn. zarówno haworsja jak i aloes mają zielone liście bez wzorów
- mają zbliżone wzory tzn. paski lub marmurek
- obydwa gatunki mają nawyk zmiany kolorów jeśli są wystawione na stresujące warunki tzn. liście mogą żółknąć a nawet brązowieć jak aloes
- zarówno haworsja jak i aloes lubą dokładnie te same warunki tzn. jasne pomieszczenia i rzadkie ale obfite podlewanie sukulentów
- obydwa są łatwe w uprawie
Różnice
Jeśli chodzi o różnice pomiędzy tymi gatunkami to są dosyć znaczące.
1. Rozmiar
Haworsja jest dużo mniejsza niż aloes. Różnice w rozmiarze potrafią być dosyć duże nawet w przypadku roślin hodowanych w domowych warunkach.
Aloes jest bardziej rozłożysty a haworsja bardziej zbita w charakterystyczną rozetę.
2. Kwiaty haworsji i aloesu
Ta metoda odróżnienia haworsji od aloesu jest dla zdecydowanie cierpliwych ale nie zostawia żadnych wątpliwości.
Kwiaty haworsji są dosyć małe i zawsze kwitną w kolorze białym. W zależności od rodzaju haworsji czasami kwiat ma niewielkie, brązowe lub zielone prążki ale są prawie niezauważalne. Mają wydłużony kształt z szerokimi, otwartymi końcami.
Na zdjęciu poniżej możesz zobaczyć kwiat haworsji cooperi, która zakwitła na moim parapecie w zeszłym roku. Przepraszam za nieostre zdjęcie ale mój telefon się nie spisał z autofocusem 🙁
Kwiat aloesu ma zupełnie inny kształt ale to nie wszystko. W przeciwieństwie do haworsji, kwiat aloesu może być żółty, czerwony, pomarańczowy, różowy a nawet występować w różnych odcieniach tych kolorów.
Wszystko zależy od tego z jakim rodzajem aloesu mamy do czynienia.
3. Ząbki
To jest chyba najlepsza metoda na odróżnienie haworsji od aloesu.
Jeśli ząbki nie są widoczne na pierwszy rzut oka to możesz delikatnie przesunąć palec wzdłuż krawędzi liścia. Jeśli wyczujesz delikatne ząbki to masz przed sobą aloes.
Kolce nie są tak samo ostre jak w przypadku kaktusów ale są wyczuwalne pod palcami.
Haworsja nie ma ząbków wzdłuż krawędzi liści i jeśli przesuniesz palec to wyczujesz tylko gładką powierzchnię.
Istnieją gatunki aloesu, które nie mają ząbkowanych krawędzi ale można je łatwo rozpoznać chociażby ze względu na rozmiar.
Haworsja a kot – czy jest trująca?
Przyznam się szczerze, że nie miałam nigdy problemu z odpowiedzią na to pytanie, ponieważ nie mam kota 🙂
Udało mi się znaleźć w internecie, że haworsja nie jest toksyczna dla kotów. Inaczej ma się sprawa z aloesem, który jest dla nich toksyczny dlatego trzeba koniecznie upewnić się przed zakupem, z którym gatunkiem masz do czynienia.
Haworsja w ogrodzie
Haworsja w ogrodzie będzie wspaniałym dodatkiem do kompozycji, które masz przed domem. Należy jednak zawsze pamiętać o zastosowaniu odpowiedniej ziemi. Dobrze przepuszczalna pozwoli haworsji rosnąć i zabezpieczy przed problemami ze stojącą wodą.
Zwróć również uwagę na miejsce, które wybierasz w ogrodzie dla haworsji. Powinno być to jasne miejsce ale nie nasłonecznione przez cały dzień. Idealne wydają się miejsca, w których po kilku godzinach intensywnego słońca pojawia się cień rzucany przez altanę lub dom.
Jedyne co mnie zawsze martwi w uprawie latem haworsji w ogrodzie to szkodniki. Mam zawsze problem z przędziorkami i walczę z nimi od lat. Decyzję czy uprawiać haworsję w ogrodzie pozostawiam tobie.
Na pewno będzie wyglądać pięknie 🙂
Na tym kończę dzisiejszy wpis o haworsji.
Pokazałam Ci haworsję pasiastą, cooperi i jak dbać i troszczyć się o tą wspaniałą roślinę.
Podlewanie sukulentów to teraz przyjemność podobnie jak przygotowanie własnej ziemi dla haworsji.
Jak zawsze proszę o udostępnianie mojego wpisu jeśli był dla Ciebie pomocny i ciekawy.
Kocham sukulenty i mam nadzieję, że połączy nas zamiłowanie do tych cudownych roślin.
Do następnego 🙂
Marzena
Przeczytaj również dlaczego zamiokulkas nie wypuszcza nowych liści?
Źródła:
Bayer, M.B. (1971) Changes in the genus Haworthia. Cactus and Succulent Journal (US)
Field Guide to Succulents of Southern Africa, Autor: Gideon Smith
The Aloineae: A Biosystematic Survey, Autorzy Herbert Parkes Riley, Shyamal K. Majumdar
Źródła z sieci:
https://www.apartmenttherapy.com/5-pet-safe-plants-and-how-to-keep-your-furry-friends-away-from-them-anyway-230807
https://www.sublimesucculents.com/difference-aloe-haworthia/
http://pza.sanbi.org/haworthiopsis
https://www.ingentaconnect.com/search?option1=keywords&value1=%27Haworthia%27
